Rak grlića materice

Zašto je prevencija važna u ranom otkrivanju raka grlića materice?

Rak grlića materice predstavlja nepravilan rast ćelija u sluzokoži grlića materice. U oko 70% slučajeva u pitanju je karcinom skvamoznih ćelija, dok je ređa pojava adenokarcinoma (oko 25% slučajeva). 

Karcinom skvamoznih ćelija predstavlja najčešći karcinom grlića materice, a nastaje u pločastim epitelnim ćelijama, koje oblažu spoljašnji deo grlića materice. Adenokarcinom uglavnom nastaje u žlezdanom epitelu, koji oblažu cervikalni kanal. Retka pojava su drugi tipovi karcinoma – adenoskvamozni karcinom, viloglandularni adenokarcinom, neuroendokrini tumor, „small cell“ karcinom itd. Na grliću materice mogu se javiti i drugi maligni tumori, kao što su limfom i melanom. U zavisnosti od tipa tumora i njegovog stadijuma zavisiće i primena određene terapije i prognoze izlečenja. 

Ipak, dobra vest je da se rak materice može sprečiti i to određenim merama zaštite i prevencijom. Kao najvažniji vid zaštite ističu se redovne ginekološke kontrole i pregledi. Pregledi kod ginekologa uglavnom započinju nakon 18. godine života ili po stupanju u seksualne odnose. Do 30. godine redovna poseta ginekologu je jednom godišnje, a kasnije jednom u dve ili tri godine (ukoliko su nalazi uredni). 

Takođe, u pogledu sprečavanja nastanka karcinoma grlića materice, sve više se ističe značaj vakcinacije protiv virusa koji izazivaju ovo oboljenje, kao primarni vid prevencije. One se mogu dati mlađem ženskom delu populacije koji još uvek nije stupio u seksualne odnose. Treba istaći da vakcine ni u kom slučaju nisu zamena za preglede kod ginekologa. 

Zahvaljujući redovnim ginekološkim pregledima, rano otkrivanje bolesti je sasvim izvesno i izlečivo. Međutim, za maligne bolesti nema adekvatne prevencije, jer se još uvek ne zna koji su uzroci koji ih izazivaju. Osim genetske predispozicije i godina starosti, neki od potencijalnih uzročnika raka materice mogu biti: 

– zaražavanje infekcijom HPV virusa (humani papilom virus), koja je polno prenosiva

– upražnjavanje nezaštićenih seksualnih odnosa sa različitim partnerima

– česta promena partnera

– rano stupanje u seksualne odnose

– polno prenosive bolesti (hlamidija, gonoreja, HIV, sifilis)

– pušenje (povezano sa pojavom skvamoznog karcinoma grlića materice) itd.

Kako se dijagnostifikuje rak grlića materice i koji se testovi predlažu za njegovo rano otkrivanje?

Važno je istaći da je najveći faktor nastanka raka grlića materice upravo prouzrokovan zaražavanjem genitalnim humanim papiloma virusom – HPV, koji je veoma rasprostranjen kod seksualno aktivnih osoba. Većina zaraženih žena ozdravi u periodu od 6 meseci do dve godine, a da često prođu bez ikakvih tegoba i ne znajući da su bile inficirane. Ipak, imunološki sistem nekih osoba ne uspeva da se izbori sa HPV virusom, kada je rizik od pojave karcinoma materice povećan. 

Testovi koji se sprovode radi ranog otkrivanja raka grlića materice i prekancerogenih ćelija predstavljaju najbolji vid prevencije i predlažu se svakoj ženskoj osobi koja je stupila u seksualni odnos. Oni se utvrđuju u okviru redovnih ginekološkog pregleda, a obuhvataju: 

• Papanikolau (PAPA) test – obuhvata citološki bris epitelnih ćelija sa grlića materice, koji se potom analizira u laboratoriji i ispituje na određene abnormalnosti u samom grliću, uključujući ćelije raka i prekancerogene ćelije. Uglavnom se radi kod žena koje su u reproduktivnom periodu (od 25. do 64 godine života). PAPA test se uglavnom obavlja jednom godišnje. Međutim, ukoliko rezultati pokažu određene promene, lekar će predložiti i druga testiranja.
• Kolposkopija – podrazumeva pregled grlića materice pomoću specijalnog instrumenta za uvećavanje kolposkopa, nakon što se grlić premaže rastvorom razblažene sirćetne kiseline koja reaguje u dodiru sa određenim promenama tkiva. 
• Biopsija – ukoliko kolposkopija pokaže izvesne promene, ginekolog uzima uzorak tkiva za histološku analizu, koja će potvrditi konačnu dijagnozu.  
• HPV test – uključuje testiranje ćelija sa grlića materice na bilo koji tip HPV virusa (visokorizični tipovi su 14, 16 i 18).

Sve pomenute testove i briseve sa kompletnim ginekološkim pregledom možete odraditi kod naših stručnih ginekologa Millenium Medic poliklinike i laboratorije, koji su tu da vam ukažu na važnost očuvanja ženskog reproduktivnog zdravlja. 

Simptomi raka grlića materice 

Simptomi prekancerogenog stanja ili ranog stadijuma karcinoma grlića materice uglavnom izostaju. Kako karcinom napreduje i zahvata obližnje tkivo, osoba počinje da oseća i primećuje izvesne tegobe. Tada se javljaju specifični rak grlića materice simptomi, koje ne biste smeli da ignorišete: 

• Krvarenje nakon menstualnog ciklusa
• Promena u dužini trajanja i obilnosti menstrualnog ciklusa
• Vaginalno krvarenje nakon odnosa
• Bol tokom sekualnog odnosa
• Pojava sumnjivog vaginalnog iscedka
• Oticanje nogu
• Problemi sa pražnjenjem bešike ili problemi sa stolicom
• Gubitak apetita i težine
• Malaksalost
• Pojava krvi u urinu itd. 

Da li se karcinom grlića materice vidi na ultrazvuku?

Ultrazvučnim pregledom mogu se videti promene u debljini zida i šupljine materice, ali se za uspostavljanje tačne dijagnoze moraju odraditi i druge analize. Ultrazvukom se ne mogu videti prekancerogene promene, već samo kolposkopijom, pa su ginekološki pregledi i testovi koji se rade jednom godišnje najbolja preventiva. 

Da li rak grlića materice boli?

Kako u ranoj fazi bolesti rak grlića materice često nema nikakve simptome, još jednom ističemo da su redovni ginekološki pregledi od presudne važnosti. Međutim, ukoliko osetite navedene simptome, to može da bude znak da je karcinom materice, nažalost, već uznapredovao. Specifičan bol koji se tada može javiti jeste bol u karlici ili u donjem delu leđa koji je konstantan. 

U kojim stadijumima se karcinom grlića materice može javiti?

Kao što je navedeno, većina karcinoma ovog tipa nastaje u sluzokoži materice ili endometrijuma. Kada se otkrije u ranoj fazi, bolest je uglavnom u potpunosti izlečiva i ima dobre prognoze (uz petogodišnju terapiju, preživljavanje iznosi 92 %). Međutim, ukoliko se karcinom proširi, lečenje se sprovodi mnogo teže i rigoroznije. 

Prema težini bolesti, postoje četiri rak grlića materice stadijuma:

I stadijum – podrazumeva da je karcinom ograničen na sluzokožu materice. Izražava se kroz simptome nepravilnog vaginalnog krvarenja (krvarenja između ciklusa ili neredovnih menstruacija) ili bolnih seksualnih odnosa. Takođe, žene u menopauzi mogu imati ovakve simptome. Lečenje koje se sprovodi je najčešće operativno, a može obuhvatiti i tzv. histerektomiju, odnosno uklanjanje materice ukoliko je neophodno. Nakon operacije, uglavnom se pacijent upućuje na hemioterapiju ili terapiju zračenjem zbog sprečavanja širenja ćelija raka. Ukoliko se operativni zahvat ne može realizovati, jedna od opcija lečenja može biti hormonska terapija. 

II stadijum – karcinom se proširio iz endometrijuma materice, ali još nije stigao do tankog sloja tkiva koje oblaže matericu. Simptomi su slični kao kod prvog stadijuma, s tim što se vaginalno krvarenje između ciklusa može pojačavati. Javljaju se i bolovi tokom odnosa, kao i bolovi u predelu karlice. 

Lečenje obuhvata invazivne zahvate uklanjanja materice, jajnika i jajovoda, uz preporučenu hemioterapiju ili terapiju zračenjem. 

III stadijum – karcinom zahvata grlić materice, jajnike, jajovode ili limfne čvorove. Uz simptome iz predhodnih stadijuma, javlja se konstantan bol u karlici i donjem delu kičme i nadimanje. Lečenje obuhvata operaciju i terapiju zračenja, ređe hemioterapiju. 

IV stadijum – terminalna faza, koja ukazuju da se karcinom proširio na udaljene organe (jetra, pluća). Prateći simptomi su bol u abdomenu i karlici, dijareja ili zatvor, malaksalost, gubitak telesne težine, otok nogu itd. 

Koliko brzo se razvija rak grlića materice i koga najčešće pogađa?

Da bi došlo do promena na grliću materice, najčešće je potrebno da prođe i do nekoliko godina, čak i desetak.  Zato redovni pregledi mogu otkriti prekancerogene ćelije, koje se lakše leče i otklanjaju nego ćelije karcinoma. 

Rak grlića materice javlja se kod žena u reproduktivnom dobu, a u periodu između 30. i 35. godina života najčešće se javlja u ranom stadijumu. Između 48. i 52. godine uglavnom se dijagnostifikuje invazivni karcinom grlića materice. 

Da li je moguća potpuna izlečivost raka grlića materice? 

Izlečivost najviše zavisi od stadijuma u kojem se karcinom nalazi. U okviru petogodišnje terapije, ukoliko se otkriju prekancerogene ćelije, izlečenje je apsolutno i u potpunosti moguće. Kancerogene promene otkrivene u početnom stadijumu daju oko 92% izlečenja, dok progresivni stadijumi daju svega od 10 do 30 % izlečenja. 

Kako postoje veoma uspešne metode utvrđivanja zdravlja grlića materice i kako su svima dostupne, nadamo se da će u skorijoj budućnosti rak materice postati iskorenjena bolest. Karcinom grlića materice je izlečiv ukoliko se na vreme otkrije. Zato ne dozvolite da postanete deo ove statistike i idite na redovne preglede kod ginekologa.